Εισαγωγή

Οι προσπάθειες για μια εθνική απογραφή των υγρότοπων της Ελλάδας ξεκίνησαν το 1980[1] και συστηματικοποιήθηκαν το 1991. Η Εθνική Απογραφή υλοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) με τη συνδρομή του τότε ΥΠΕΧΩΔΕ. Ολοκληρώθηκε δε με τη συνεργασία δεκάδων υπηρεσιών, οργανώσεων και ατόμων, και εκδόθηκε το 1994[2]. Περιλαμβάνει ένα κατάλογο 378 υγρότοπων και απογραφικά δεδομένα για τους 271. Για τη νησιωτική Ελλάδα, αναφέρονται λιγότερο ή περισσότερο λεπτομερή στοιχεία για 70 υγρότοπους σε 23 νησιά (13 σε 4 νησιά του Ιονίου και 57 σε 19 νησιά του Αιγαίου συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης). Κατά την απογραφή, είχε δοθεί έμφαση κυρίως στους μεγάλους  και σημαντικούς υγρότοπους της ηπειρωτικής Ελλάδας. Έτσι, οι χιλιάδες των μικρών υγρότοπων που είναι διάσπαρτοι σε όλη την επικράτεια δεν έτυχαν της προσοχής που τους αξίζει και παρέμεναν ένα σημαντικό κενό στη γνώση μας για τον υγροτοπικό πλούτο της Ελλάδας.

Το κενό στη γνώση για τον αριθμό και την κατάσταση των υγρότοπων ήταν ιδιαίτερα έντονο στα νησιά, ενώ για την Πολιτεία, στη μεγάλη τους πλειονότητα, ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτοι. Παρόλα αυτά οι υγρότοποι των νησιών έχουν ιδιαίτερη σημασία λόγω απομόνωσης και αποτελούν πραγματικές οάσεις ζωής. Οάσεις, που λόγω του μικρού μεγέθους τους είναι ευάλωτες και απειλούνται σοβαρά από τις άφρονες ανθρώπινες δραστηριότητες.

Για να καλυφθεί αυτό το κενό,  το WWF Ελλάς ξεκίνησε το 2004 το πρόγραμμα "Προστασία των υγρότοπων των νησιών του Αιγαίου" με το οποίο ανέλαβε την πρωτοβουλία και αγωνίζεται έκτοτε, να καταγράψει την κατάσταση και να αναδείξει τη σημασία και τις ανάγκες για τη διατήρηση των νησιωτικών υγρότοπων της Ελλάδας. Στα δύο πρώτα χρόνια, εντοπίστηκαν 348 υγρότοποι μεγαλύτεροι από ένα στρέμμα, σε 52 νησιά του Αιγαίου (εκτός της Κρήτης) και απογράφηκαν με έρευνα πεδίου, οι 230. Τα πρώτα αποτελέσματα της απογραφής, δημοσιεύτηκαν το 2007[3] και κατέδειξαν ότι λόγω μεγάλου αριθμού και διασποράς, οι νησιωτικοί υγρότοποι συνιστούν ένα δίκτυο μεγάλης οικολογικής σημασίας. Η οικολογική, κοινωνική και πολιτιστική σημασία τους δεν μπορεί να παραβλεφθεί καθώς οι νησιωτικοί υγρότοποι, φυσικοί ή και τεχνητοί, αποτελούν περιοχές υψηλής βιοποικιλότητας, απαραίτητες ενδιάμεσες στάσεις για εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά και καταφύγια για τα διαχειμάζοντα, σημαντικούς ενδείκτες της επάρκειας και της κατάστασης του νερού στα νησιά, και, εν τέλει, ένα μοναδικό περιουσιακό στοιχείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Δυστυχώς διαπιστώθηκε, ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους υγρότοπους, είναι υποβαθμισμένοι και εξακολουθούν να υποβαθμίζονται κυρίως λόγω εκχερσώσεων, επιχωματώσεων, δόμησης, διάνοιξης δρόμων, και περιορισμού ή αποστέρησης της τροφοδοσίας τους με νερό. Οι κύριες αιτίες που οδηγούν στην υποβάθμιση των νησιωτικών υγρότοπων είναι: α) η απουσία σαφούς νομικού πλαισίου για την προστασία τους, β) η ανεπάρκεια των μηχανισμών προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, γ) οι ισχυρές πιέσεις από την ανάπτυξη του τουρισμού στις παράκτιες περιοχές και η δυνατότητα για την εκτός σχεδίου δόμηση και δ) η άγνοια των αρμοδίων υπηρεσιών, των αρμοδίων αρχών και των πολιτών για την παρουσία, τη σημασία και την αξία των νησιωτικών υγρότοπων.

Στα χρόνια που ακολούθησαν οι προσπάθειες του WWF Ελλάς εντάθηκαν. Το 2007 η περιοχή δράσης διευρύνθηκε ώστε να περιλαμβάνει το σύνολο των νησιών της χώρας. Υπό το πρόγραμμα "Προστασία των υγρότοπων των νησιών της Ελλάδας" απογράφηκε, με επιτόπιες επισκέψεις, το σύνολο σχεδόν των νησιωτικών υγρότοπων και υλοποιήθηκαν πολλές και συντονισμένες δράσεις τεκμηρίωσης, ενημέρωσης, εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης, αποτροπής υποβαθμιστικών ενεργειών και προώθησης της αποτελεσματικής προστασίας τους. Πλέον, έχει επιτευχθεί αξιοσημείωτη πρόοδος: έχουμε αποκτήσει πολύτιμη γνώση σχετικά με την κατάσταση, τη σημασία και την αξία των νησιωτικών υγρότοπων, φέραμε το θέμα της προστασίας τους στο δημόσιο διάλογο, καταφέραμε να αποτρέψουμε απειλές σε ένα σημαντικό αριθμό περιπτώσεων και να προωθήσουμε συγκεκριμένα νομικά και διαχειριστικά μέτρα για τη διατήρησή τους, τόσο σε εθνικό, όσο και σε τοπικό επίπεδο.

Η υλοποίηση όλων αυτών των δράσεων έγινε δυνατή κατά κύριο λόγο χάρη στη διαρκή υποστήριξη του ιδρύματος MAVA και των υποστηρικτών του WWF Ελλάς.